We spraken prof. dr. Roberto Flören, RSM hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfsopvolging op Nyenrode Business Universiteit, eerder voor het RSMagazine. Dat was in 2018, toen de al jaren bestaande relatie tussen Nyenrode en RSM werd verdiept en geïntensiveerd door het oprichten van het RNI; het RSM–Nyenrode Initiatief. “Mooi dat we nu, zeven jaar later, kunnen zeggen dat onze samenwerking een groot succes is geworden”, zegt Flören.

RSM en Nyenrode sloten in 2018 een overeenkomst voor voorlopig vijf jaar, met de intentie om structureel met elkaar te blijven samenwerken. “Nou, ik kan je zeggen dat we er na die vijf jaar geen minuut aan hebben gedacht om te stoppen”, roept Flören enthousiast in één van de vergaderkamers op het fraaie universiteitseilandje in Breukelen. “Onze wederzijdse kennis en expertise op het gebied van familiebedrijven sluiten prachtig op elkaar aan ook qua cultuur zijn we een goede match. Zowel bij ons als bij RSM werken enorme, nuchtere en hardwerkende mensen die goed zijn in hun vakgebied. Dus we zijn succesvol, maar gewoon en dat past ook weer prima bij de wereld van familiebedrijven.”

Al vele jaren volgden medewerkers van RSM op Nyenrode cursussen, trainingen en opleidingen en dat bleef ook zo na het oprichten van het RNI. Wat daar vanaf 2018 bijkwam, was een reeks van activiteiten die als belangrijkste doel hadden en hebben een brug te slaan tussen wetenschap en praktijk binnen het thema het familiebedrijf. Wetenschappelijk onderzoek, resultaatgericht uitgegeven rapporten, het verzorgen van publicaties in met name vakbladen en het organiseren van uiteenlopende bijeenkomsten dragen bij aan het zowel praktisch als theoretisch onderbouwde verhaal voor de Nederlandse economie zo cruciale familiebedrijf. En niet te vergeten de door RSM gesponsorde en door Flören bemande leerstoel Familiebedrijven en Bedrijfsopvolging. “Sinds kort hebben we op Nyenrode zelfs twee leerstoelen Familiebedrijven”, vertelt de hoogleraar. “Vermogensbeheerder Van Lanschot Kempen, de oudste financiële instelling van Nederland, heeft namelijk het instellen van een tweede leerstoel mogelijk gemaakt, bekleed door een jonge vrouwelijke hoogleraar.”

Een lijfvig visitekaartje

“Alleen al het feit dat we zo’n boek hebben en dat kunnen meenemen naar klanten – nieuwe en bestaande – blijkt dat we wat er binnen familiebedrijven speelt serieus nemen”, zegt Janine van Veen. “Het is dan ook een waardevol boek: meer dan tweehonderd pagina’s aan verhalen, analyses en adviezen waar ondernemers echt wat aan hebben.” Daarmee is het boek ook een weliswaar zeer lijfvig visitekaartje voor RSM. “Dat merkte ik laatst weer bij de klassieke autobeurs InterClassics in Maastricht, waar RSM onder meer een aparte bijeenkomst organiseerde voor familiebedrijven. Ook daar zagen we dat ondernemers geïnteresseerd zijn in wat wij voor hen met het middenbedrijf te melden hebben.” En dat is niet zo gek, want net zoals bij de ronde tafelgesprekken, presentaties en andere bijeenkomsten, op Nyenrode en elders in het land, komen in het boek de hobbels, twijfels en mogelijkheden die bij bedrijfsoverdracht komen kijken, aan de orde.

‘Zeer bevlogen mensen’

“Een traject van overdracht in een familiebedrijf duurt alles bij elkaar meestal zo’n zeven jaar”, legt Roberto Flören uit. “Er spelen ingewikkelde zaken als fiscaliteit, maar ook persoonlijke, menselijke overwegingen spelen een rol. Wanneer is de ondernemer er klaar voor om het stokje over te geven? Willen de kinderen wel en zijn ze er überhaupt geschikt voor? Duur over deze belangrijke stap aan? Past de stijl van de volgende generatie wel bij het leiden van een bedrijf? Allemaal elementen die onderdeel zijn van lastige afwegingen.”

Omdat de fiscus bij RSM op het middelpunt der bedrijvenlijst staan en de mensen van RSM beschikken over de relevante kennis en expertise, zijn zij bij uitstek geschikte en gewilde gesprekspartners bij opvolgingstrajecten in het familiebedrijf. “Wij kunnen vanuit verschillende disciplines adviseren”, benadrukt Marjolijn de Vries. “Naast het NextGen–programma werken we collectief graag vanuit alle vestigingen samen om de familiebedrijven zo goed mogelijk van dienst te zijn. We spreken ook een paar keer per jaar met elkaar af en dan zie je echt een stel zeer bevlogen mensen bij elkaar, die hun werk allerminst beschouwen als het afwerken van een verplicht lijstje.”

Ronde tafelsessies

Vanuit RSM zijn Marjolijn de Vries en Janine van Veen (beiden fiscalist) als lid van de familiebedrijvenadviesgroep nauw betrokken bij de activiteiten van het RNI. “We denken en werken mee in de onderzoeken die het RNI uitvoert en hebben ook een actieve rol bij de ronde tafelsessies die we regelmatig organiseren”, vertelt Janine. “Dat zijn bijeenkomsten, gesprekken waar allerlei zaken rond RSM als van Nyenrode thematiek. Omdat het om kleine groepen gaat, van maximaal zo’n vijftien personen uit middelgrote bedrijven, ontstaan er mooie gesprekken en leren de deelnemers veel van elkaar.” Thema’s van die sessies zijn bijvoorbeeld hoe als directie om te gaan met een Raad van Commissarissen en zaken die rond bedrijfsopvolging spelen.

Het overdragen van de leiding naar de volgende generatie is een thema dat in veel familiebedrijven speelt; is de jongere van de drie ondernemers in staat het op eigen benen volwaardig te voeren van discussie. Vandaar ook het NextGen–programma, waarvoor elders in dit RSMagazine (op pagina 30) een verhaal staat. Maar logischwijze is bedrijfsopvolging ook voor het Nibud belangrijk bij zowel de in– en externe activiteiten als op het gebied van onderzoek. Zo werd afgelopen jaar het boek ‘Eigendomsoverdracht van familiebedrijf’ geschreven, het resultaat van gezamenlijk onderzoek door Nyenrode, Van Lanschot Kempen en RSM.

Onderzoekpanel

Juist de samenwerking tussen RSM en Nyenrode, waarin praktijk en wetenschap elkaar versterken en samenkomen, levert tastbare resultaten op. “Samen met RSM hebben we ook een onderzoekpanel van een kleine tweehonderd klanten en andere relaties, die we een keer of drie per jaar consumenten en contractueel vragen stellen”, legt Roberto uit. “We sturen die mensen dan een vragenlijst over bijvoorbeeld duurzaamheid of bedrijfsopvolging en binnen een week hebben we dan een enorme bron van conclusies te trekken.” Een mooi voorbeeld daarvan is het onderzoek dat we tijdens de coronacrisis deden tijdens de coronacrisis. Flören: “Iedereen moest toen blijven en wij wilden in kaart brengen wat dat specifiek voor het familiebedrijf betekende. Welke gevolgen en problemen ondervonden ze? En wat verwachten ze van hun adviseur?” Het begon namelijk beginmaart 2020 structureel om ons panel de vragen aan hen gericht hadden we een rapport klaar.” En dat bleef niet onopgemerkt. “Dat mag je met recht bijzonder noemen”, zegt Roberto. “Dat rapport heeft werkelijk overal gestaan, alle kranten schreven erover.”

‘Opa begon met typemachines’

Deze en andere prestaties hebben ongetwijfeld bijgedragen aan de autoriteit en reputatie die de samenwerking tussen RSM en Nyenrode inmiddels heeft opgebouwd. “Ik ben kort geleden ook gevraagd om in de Tweede Kamer te vertellen over bedrijfsopvolging en –overdracht. En dat deed ik graag”, zegt de hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfsopvolging. “Weet je, het familiebedrijf ligt mij na aan het hart. Mijn opa begon in 1934 met het verkopen en repareren van typemachines en het bedrijf is twee generaties in onze familie gebleven. Ik weet dus uit ervaring wat de dynamiek van het familiebedrijf is. Hoe belangrijk het is om opvolging goed te regelen. En hoeveel verschil het kan maken als mensen het bedrijf kunnen blijven draaien, zoals de familie dat altijd gedaan heeft.”

auteur HARRY VAN DAM

fotograaf ERIK VAN DER BURGT

Dit artikel verscheen in de meest recente editie van het RSMagazine, een magazine dat twee keer per jaar in heel Nederland wordt verspreid onder cliënten, relaties en andere geïnteresseerden. Ontvangt u het magazine nog niet, maar wel geïnteresseerd? Neem dan contact op met Angelique Timmer-Weisscher via [email protected]. Dan krijgt u het magazine voortaan ook kosteloos toegezonden!