Het begon als awareness campagne om de wereld bewust te maken van de oneerlijke praktijken die met de productie van smartphones gepaard gaan. Inmiddels is Fairphone B.V. zelf producent van mobieltjes. Afgelopen september werd de Fairphone 4 gelanceerd, het meest eerlijke en duurzame model tot nu toe. Gemakkelijk zelf te repareren, e-waste neutraal, met materialen die verantwoord en conflictvrij zijn ingekocht. Daarmee laat het bedrijf zien dat het wel degelijk anders kan.

“Vraag je mensen wat er in hun telefoon zit, dan weet bijna niemand dat”, zegt Noud Tillemans, CFO van Fairphone. “Onder andere goud, koper, tin, kobalt, lithium en wolfraam zijn voor de productie van smartphones essentiële grondstoffen, die vaak door kinderhanden naar de oppervlakte worden gehaald. Slechts weinig consumenten weten iets over te lage lonen en de onveilige mijnen van Congo of over de slechte werkomstandigheden in Chinese fabrieken.” Om het bewustzijn van zowel consument als industrie over het gebruik van eerlijk en verantwoord gewonnen materiaal te vergroten, startte Bas van Abel, oprichter van Fairphone, in 2013 een awareness campagne.

Tillemans: “Vanuit het idee dat als meer mensen weten hoe de productieketen in elkaar zit, het mogelijk moet zijn om met elkaar tot een rechtvaardiger systeem te komen. Vergelijkbaar met fairtrade koffie, maar dan voor consumer electronics.” De industrie bleek echter nauwelijks geïnteresseerd en Bas van Abel besloot om via crowdfunding een eigen telefoon op de markt te brengen. Om te bewijzen dat de consument bereid is om desnoods wat extra’s te betalen, als dat geld toekomt aan mensen door de hele waardeketen heen. In 2014 kwam de eerste Fairphone uit, in september 2021 de Fairphone 4, het meest faire model in de reeks.

VERBETEREN VAN ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
Tillemans: “We gaan rechtstreeks naar de oorsprong, om zeker te weten dat we positieve verandering brengen. Neem bijvoorbeeld de Democratische Republiek Congo, wereldwijd verantwoordelijk voor meer dan zestig procent van de productie van kobalt bestemd voor batterijen. Het is al langer bekend dat bij de winning ervan sprake is van kinderarbeid en mensenrechtenschendingen. Bovendien is het een extreem vervuilende industrie. Daarom ontwikkelen we samen met bijvoorbeeld werknemersrechtenexperts en Ngo’s innovatieve programma’s voor een betere gezondheid en veiligheid van arbeiders. Dit doen we niet alleen voor de mijnen in Congo, maar ook voor fabrieken in China waar het gros van alle smartphones gemaakt wordt. Zo willen we de situatie over de gehéle linie verbeteren. Door living wages te betalen, workers representation in te stellen en acceptabele arbeidsuren af te dwingen.” Om meer impact te kunnen maken zoekt Fairphone daarbij actief naar partners die zich willen verbinden, zoals Philips en Unicef voor eerlijke goudwinning; met onder meer Signify en Tesla werd de Fair Cobalt Alliance opgericht. “Voor kobalt en lithium staat iedereen die met batterijen werkt op onze shortlist voor samenwerking”, aldus Tillemans.

HERGEBRUIK EN RECYCLING
Consumenten gooien per jaar miljoenen telefoons weg omdat de meeste mobieltjes niet zijn ontworpen om lang mee te gaan. Maar hoe langer je met je telefoon doet, hoe kleiner de ecologische footprint. De Fairphone-toestellen zijn daarom modulair: batterij, display en camera zijn door de gebruiker gemakkelijk zelf te vervangen en de losse onderdelen kunnen in de webshop besteld worden. Ook worden oplaadkabels niet langer standaard meegeleverd. En verder is het apparaat zelf zoveel mogelijk uit duurzame materialen samengesteld, zoals de 100% gerecyclede plastic achterkant. Tillemans: “De filosofie is dat we de gebruiker helpen om de telefoon zo lang mogelijk in leven te houden. Om die reden geven we minimaal vijf jaar softwaresupport én vijf jaar garantie op het toestel. Een stuk langer dan de gemiddelde levensduur van 2.6 jaar voor een telefoon. Daarnaast moet het betaalbaar zijn en met € 579 is de Fairphone 4 5G (128 GB) uiteraard goedkoper dan de gemiddelde iPhone, maar net iets duurder dan de modellen waarmee het qua tech specs concurreert.”

LEADING BY EXAMPLE
De Amsterdamse onderneming telt zo’n honderd medewerkers met meer dan twintig verschillende nationaliteiten. Tien van hen zijn gestationeerd in Taipei, drie in China. De meerderheid is vrouw, wat vrij uniek is voor een tech-bedrijf. Tillemans: “Wij zijn een relatief jonge, dynamische B-Corp, een organisatie die het hebben van impact en purpose als uitgangspunt heeft, waarbij winst op de tweede plaats komt. Onze medewerkers willen bijdragen aan de good cause en zijn over het algemeen sterk intrinsiek gemotiveerd.” Sinds vorig jaar is Fairphone winstgevend, waarmee het bedrijf niet alleen aantoont dat er een markt is voor de eerlijke en duurzame smartphone, maar ook dat het een volwaardig businessmodel kan zijn. In 2018 verkocht het bedrijf 25.000 telefoons, in 2020 100.000 en men richt zich op 500.000 over een paar jaar. De focus ligt op Europa en veertig procent van de sales op dit moment is afkomstig uit Duitsland. “We zijn relatief klein, maar kunnen wel degelijk een impact hebben. We willen een voorloper zijn, de industrie uitdagen en we willen de mug in de kamer zijn die de markt wakker maakt”, zegt Tillemans. “Niet door te vertellen wat men verkeerd doet, maar door te laten zien hoe het anders kan. Wil je de industrie echter een bepaalde kant op dwingen, dan is er ook wet- en regelgeving nodig. Vandaar dat we regulering toejuichen rondom onderwerpen als de right to repair - het kunnen repareren van spullen in plaats van alles steeds te moeten weggooien -, CO2 -penalty’s of verplicht gebruik van vastgestelde hoeveelheden gerecyclede materialen.”

NEVER A DULL MOMENT
Tillemans: “Een telefoon is een supercomplex product, met behalve een hardwarekant ook nog een softwarekant. ‘Waarom zijn we geen tosti-ijzer gaan maken?’ roepen we elkaar wel eens grappend toe.” Fairphone knokt als kleine partij tegen grote jongens als Samsung en Apple, terwijl er intussen aan de eisen van Europese operators zoals Vodaphone, Deutsche Telekom of Orange moet worden voldaan. “Dat levert hier en daar best wat interessante dynamieken op. Komt het RSMteam voor de jaarcontrole langs, dan hebben we altijd weer van alles meegemaakt. Onze eerste telefoon was niet meteen de beste en we zijn, net als iedere start-up of scale-up, meer dan eens langs het financiële randje gelopen. En ook is de lancering van een nieuw model elke keer weer een spannend moment, maar ons beste product tot nu toe, de Fairphone 4 wordt overal fantastisch ontvangen. Wel kampt nu de elektronische sector met een ernstig tekort aan chipsets. Vorig jaar nog kelderden de salesgetallen vanwege covid-19, nu is de markt aangetrokken maar worstelen we met een supply-problematiek. Gelukkig is er echt al een stap gezet in de richting van internationalisering, professionalisering en winstgevendheid en hebben we inmiddels een massa bereikt waardoor we problemen wat makkelijker op kunnen vangen.”

TRANSPARANTE RAPPORTAGE
Door een positieve bijdrage te leveren aan de gehele waardeketen wil Fairphone de industrie van binnenuit veranderen. En daarbij de markt motiveren om net als zijzelf ethische waarde voorop te zetten. “We willen in alles wat we doen zo transparant mogelijk zijn en we publiceren elke studie die we uitvoeren”, zegt Tillemans. “We rapporteren juíst op die impact-KPI’s, daar is onze hele visie op gebaseerd. Want je kan wel hard roepen dat je het verschil maakt in de wereld, maar dat moet je dan wel laten zien! Dus wat is precies de impact van onze projecten? Betalen wij daadwerkelijk die living wages? En hoe eerlijk is de Fairphone nu echt?” In RSM vonden ze een pragmatische en efficiënte Audit & Tax-partner, die op een prettige manier doet wat er gedaan moet worden, aldus Tillemans. “Maar het toetsen van onze impactKPI’s laten we tot nu toe door een derde partij doen, omdat RSM dit voorheen niet meenam in de standaard jaarcontrole. Draait echter alles, zoals bij ons, om impact en ‘goed doen’, dan moet impactrapportage gewoon een integraal onderdeel zijn van je business. En ik zou verwachten dat de accountant daar in de toekomst ook op een integrale manier naar kijkt. Dat de financiële verslaggeving en onze impact-KPI’s in één keer worden meegenomen, met één handtekening onder het hele verhaal.” Bij de aankomende controle haakt er dan ook een collega vanuit RSM Sustainability Consulting bij het auditteam aan.

HET ECHTE VERHAAL VERTELLEN
“Eerlijke verslaglegging, ook van projecten met een negatief resultaat, kan waardevolle inzichten opleveren. Tijdens een van onze programma’s in Zuid-Amerika bijvoorbeeld probeerden we kinderen in staat te stellen om naar school te gaan. Maar door allerhande economische en andere problematiek nam kinderarbeid juist toe. Hun families konden niet langer het geld missen dat die kids inbrengen, en een paar jaar naar school gaan bood niet genoeg toekomstperspectief. Zo’n voorval maakt weer duidelijk hoe belangrijk het is om meer te betalen. Geef de miners een eerlijke prijs, dan hoeven de kleintjes niet te werken. En het zijn juist dit soort voorbeelden die ons eraan herinneren hoeveel stappen er nog te nemen zijn. Dat ook wij nog zoveel méér kunnen doen. Wie het Fairphone-verhaal hoort, snapt het meteen, maar het moet wel eerst verteld worden. Consumenten moeten bekend worden met Fairphone. Daarom zetten we de aankomende tijd vol in op marketing, om de brand awareness van Fairphone maximaal te vergroten.”

 

auteur Vanessa van Zalm

fotograaf  Sander Nieuwenhuys

Dit artikel verscheen in het RSMagazine (najaar 2021), een magazine dat twee keer per jaar in heel Nederland wordt verspreid onder cliënten, relaties en andere geïnteresseerden. Ontvangt u het magazine nog niet, maar wel geïnteresseerd? Neem dan contact op met Angelique Timmer-Weisscher via [email protected]. Dan krijgt u het magazine voortaan ook kosteloos toegezonden!